Afvalloos produceren moet (ook) in Gelderland verder gestimuleerd worden. Dat kan met statiegeld op spijkerbroeken en verschillende BTW-tarieven. Zaterdag gaat de Green Tech Week van start, waarin bedrijven, kennisinstellingen en overheden in Gelderland laten zien dat samen werken aan een circulaire of afvalloze economie loont. Dat betekent radicaal minder afval, hergebruik van grondstoffen en producten maken die langer meegaan. Onderzoek laat zien dat afvalloos werken in Gelderland in 2050 kan zorgen voor 1 miljard euro aan omzet en meer dan 5.000 arbeidsplaatsen kan creëren. Minder afval maakt dus meer banen!

Gelderland werkt al lang aan een afvalloze economie en heeft een voorsprong door de vele initiatieven van samenwerkende bedrijven en burgers. Veel bedrijven hebben de stap naar afvalloos produceren gezet.

Dat is een inspirerend begin, maar nog niet genoeg. Als Gelderland in 2050 een circulaire economie wil zijn, moeten er nog 7.000 bedrijven bij die mee moeten doen. Dat is een uitdagende opgave. Wij denken dat dat langs twee wegen kan. Aanmoedigen en stimuleren met financiële prikkels is de eerste. De tweede is fiscaal straffen door anders te belasten en het verbieden van producten die gepaard gaan met afval.

Bij de eerste benaderingen is het stimuleren van de voorhoede van belang. Denk aan de Gelderse papierindustrie die voorloopt in recycling maar ook in het gebruik van bermgras (afval) en het gebruik van nieuwe gewassen zoals miscanthus. Denk ook aan koplopers als Auping (bedden), Interface (tapijt) en Gispen (stoelen). Een groeiend aantal koplopers is nodig om samen de kringloopketens te kunnen sluiten.

Afvalloos werken kan in Gelderland in 2050 meer dan 5.000 banen creëren

Een ander voorbeeld is metaalafval. Het schroot van hightechmetaalbedrijven uit de Achterhoek wordt naar China geëxporteerd. Maar de ijzergieterijen in dezelfde Achterhoek importeren weer laagwaardig schroot uit Azië. Dat gesleep met ijzer is nergens voor nodig. Een grondstoffenmakelaar zou deze partijen bij elkaar kunnen brengen. Als we afvalloos produceren op deze praktische manier aanpakken, wordt de voorhoede nog groter.

Voor de achterhoede is een tweede aanpak noodzakelijk. Zolang er geen verplichting is om te recyclen, kan textiel nog verbrand worden. Dat maakt dat voor kleine partijen hergebruik duur blijft. Om dat te voorkomen is op termijn een verbod op storten en verbranden nodig. Waarom moeten chipszakken een aluminium coating hebben waardoor deze niet te recyclen zijn? Daarnaast zijn ook prijsprikkels nodig. Wereldmarkten van grondstoffen fluctueren nu eenmaal. Terwijl de investeringen voor circulair produceren fors zijn, zijn de opbrengsten onzeker. Dat betekent dat recycling het ene jaar wel en het andere jaar niet rendabel hoeft te zijn. In de transitie naar een andere economie is het daarom van belang om met statiegeld (2,50 euro per spijkerbroek) of met verschillende btw-tarieven afvalloos produceren aantrekkelijk te maken.

In dit proces van grootschalige veranderingen is de overheid geen toeschouwer maar zelf speler. Dat begint met kleine dingen: zo wordt het koffiedik van Radboud Universiteit en andere overheden in Nijmegen ingezameld. Vervolgens wordt dat gebruikt voor het kweken van oesterzwammen, dan vergist tot biogas en tot slot benut als compost. Maar de overheid koopt niet alleen koffie in maar legt ook wegen en bouwwerken aan. Ze ziet toe op de kwaliteit van oppervlaktewater en drinkwater. Zo kan ze bevorderen dat het herwinnen van grondstoffen uit mest en water ook haar verantwoordelijkheid wordt.

Gelderland pakt de handschoen op. Door samen te werken op lokaal en regionaal niveau wil de regio Gelderland vooroplopen met afvalloos produceren. Maar dat kan alleen als de EU en haar lidstaten in Brussel en Den Haag met fiscale prikkels en regelgeving een stevige bodem leggen onder de circulaire economie.

Michiel Scheffer is Gelders gedeputeerde voor D66,
Jan Jonker is hoogleraar duurzaam ondernemen aan de Radboud Universiteit.
Dit artikel is op 5 oktober gepubliceerd in de Gelderlander