Het Geld van Gelderland

De overheid heeft geen geld, het is van de burgers

Een gevleugelde uitspraak bij ambtenaren, bestuurders en politici is “ik heb geen geld”. Het is uitspraak die tot verwarring leidt en dat verdient dus duiding. Om maar meteen een steen in de vijver te gooien: de politiek of de overheid heeft geen geld. De overhead int belasting bij burgers en bedrijven en leent geld (vaak ook van burgers of indirect van pensioenfondsen). Politici hebben dus helemaal geen geld. Ze beheren geld namens burgers. Afhankelijk van de politieke voorkeuren wordt dat geld in mindere of meerdere mate gevraagd en ingezet.

Verstandig financieel beleid

Overheden die schulden hebben, kunnen alleen maar meer geld uitgeven door meer belasting te heffen of door meer schulden te maken. Dat kan niet onbegrensd. Dat lijkt begrensd doordat we daar in Europees verband afspraken over hebben gemaakt. Maar die afspraken hadden we in Nederland al in 1994 gemaakt bij het aantreden van Paars 2. Te hoge belastingen dempt de economische groei, te hoge schulden scheppen verplichtingen voor de toekomstige generaties. Er zijn enkele overheden die geld over hebben: wellicht minder dan 50 overheden in heel Europa beschikken over aanzienlijke reserves. Gelderland is er daar een van.

Het NUON vermogen

De burgers van Gelderland hebben 55 statenleden gekozen die over het beheer van dat bedrag gaan. Eind Juni 2015 heeft Gelderland een vermogen van 3,4 Miljard Euro. Een meerderheid van de staten kan beslissen alleen de rente uit te geven of in meerdere mate het vermogen in te zetten voor lopende uitgaven of investeringen. Dat zijn politieke keuzes. Politici doen dat soort keuzes op een ordentelijke manier: op basis van een verkiezingsprogramma en binnen de normale begrotingscyclus. Kort te gaan: de statenleden van Gelderland gaan over het NUON vermogen.

Begroten en beheren

De Gedeputeerde Staten hebben ook geld, maar die hebben alleen het geld dat door de Provinciale Staten aan ze ter beschikking is gesteld. Heel mooi heet dat: “het budgetrecht is aan de provincial staten”. Dat budgetrecht komt tot uiting in het vaststellen van de begroting in net najaar. De kaders daarvoor worden vastgelegd in de voorjaarsnota, dit jaar op 9 Juli 2015. Voor de periode 2016-2019 stellen de staten vast hoeveel belasting wordt geheven, hoeveel de leges kosten en ze bestemmen de uitkeringen uit het Provinciefonds, doeluitkeringen (voor openbaar vervoer) en de rente en onttrekking aan vermogen. Dat is bij elkaar in Gelderland ongeveer 750 tot 800 mln per jaar, afhankelijk van rente, dividend en het aantal auto’s dat ingeschreven staat. Voor de Gedeputeerden is dat “het geld”.

Prioriteiten en budgetten

Binnen een coalitieakkoord worden prioriteiten gesteld. Dat is ook in Nederland de uitkomst van onderhandelingen. Als Gedeputeerde Economie heb ik voor vier jaar ongeveer 100 Mln beschikbaar om beleid te maken. Tel daar nog de mogelijkheid van ca. 60 Mln Europees geld en het gaat om 160 Mln Euro, oftewel 40 Mln per jaar. Dat is “mijn” geld, als ik over geld spreek. Maar dat is onzin dat geld is van de belastingbetaler en ik moet daarover namens Gedeputeerde Staten een voorstel over doen aan Provinciale Staten. De Provinciale Staten kunnen via moties, amendementen of het vragen van een toezegging prioriteiten stellen. Niks mijn geld.

Programma’s en regelingen

Binnen de 160mln of 40 mln per jaar voor economie worden programma’s opgesteld voor innovatie, onderwijs en arbeidsmarkt, bedrijfsterreinen en/of bedrijfsverplaatsingen. Daarvoor wordt weer budget afgesproken en ook voorwaarden waaronder het geld besteed mag worden. Daarvoor worden beleidsprogramma’s opgesteld en goedgekeurd door de Provinciale Staten en subsidieverordeningen vastgesteld. Dat kan op basis van wie het eerst komt wie het eerste malt (als aan de regels wordt voldaan) of op basis van tenders (de best beoordeelde voorstellen worden toegekend. Geld mag zelden discretionnair uitgegeven worden. Discretionair betekent niet discreet (stiekem), maar op basis van een zelfstandige afweging. Als een ambtenaar het over “ik heb (geen) geld” heeft, dan heeft hij/zij het over de regeling voor een bepaald programma. Dat is ook geen geld van de ambtenaar, want subsidiebeschikkingen worden tot 125.000 Euro door ambtenaren afgegeven, daarboven door Gedeputeerde Staten. Ook daar altijd meerdere handtekeningen want het geld (van de belastingbetaler) moet rechtmatig besteed worden. Subsidies boven de 2 mln Euro worden door de Provinciale Staten aangenomen.

Bij vragen, bel de juiste persoon

Het is voor U als burger belangrijk te weten wat het betekent als iemand iets zegt over geld te hebben of geen geld te hebben. Zo heeft het geen zin om een ambtenaar van de provincie te wijzen op het stamkapitaal “jullie hebben toch ruim 3 Mld Euro”. Een ambtenaar beschikt niet over dat bedrag en kan er ook niet over lobbyen. Andersom gaat een lid van de Provinciale Staten niet over een individuele subsidie voor een innovatief bedrijf. Het individueel besluit is aan de ambtenaren en de Provinciale Staten beoordelen alleen de subsidieregeling (vooraf en achteraf). Een gedeputeerde zit daar tussenin. Hij/zij heeft zicht op subsidiebeschikkingen en kan binnen het collectief bestuur een voorstel doen voor een begroting, maar voor een voorstel moet wel een meerderheid zijn. Kortom daar gaan de Provinciale Staten over.