Laat verleden WO2 niet verloren gaan
Pogingen om een Vrijheidsmuseum in Nijmegen te vestigen zijn in 2014 mislukt D66 Gelderland was voorstander van een museum met internationale uitstraling. Met een potentie van meer dan 200.000 bezoekers had het een verzamelpunt kunnen worden voor de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog in Gelderland en een centraal punt om de sporen van deze oorlog in de regio te verkennen: niet in de plaats van de bestaande musea en initiatieven maar als centraal museum in de Rijnlanden.
Opiniestuk de Gelderlander op 24 januari 2015
Maar al is het museum voorlopig niet meer aan de orde, aandacht voor Tweede Wereldoorlog-erfgoed is er wel. Dankzij talloze initiatieven blijft de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog leven. De oorlog is nog steeds een majeur thema voor romans en films voor velen de aanleiding voor een reis. Het concentratiekamp in Auschwitz wordt jaarlijks door ruim 1 miljoen mensen bezocht. Een half miljoen mensen bezoekt elk jaar het WO2 herdenkingsmuseum in Caen (F). Het gaat vaak om familie van soldaten die gevochten hebben op de stranden en in de heuvels van Normandië. Overigens is oorlogstoerisme duurzaam: ook de Eerste Wereldoorlog trekt nog veel bezoekers, ook vaak nabestaanden.
De herinnering aan WOII is over de tijd veranderd van een moreel vraagstuk naar een behoefte aan duiding, begrip en inleving van de motieven van de daders, de gevolgen voor slachtoffers. Sterk is enerzijds de behoefte om te weten hoe het met eigen familieleden ging. Anderzijds, in een tijd dat nationalisme en xenofobie weer in opkomst is, wil men de mechanismes van uitsluiting en geweld begrijpen. Het verhaal van Europese eenwording, maar ook de versterking van mensenrechten, rechtstaat en democratie horen ook bij dat perspectief.
Een debat in Villa-Lux op 12 december j.l. heeft laten zien dat het thema van bevrijding en vrijheid in de stadsregio leeft en dat er behoefte is aan een bundeling van initiatieven. Deze bundeling zou op termijn kunnen leiden tot de vestiging van een museum: creeer eerst de voorwaarden van een centraal museum en ontwikkel dan een concept en een locatie. Hoe zou dat kunnen?
Volgens onderzoek van Esther Captain zijn er in Nederland meer dan 800 musea over de Tweede Wereldoorlog. Waarom dan nog een museum? Omdat de overgrote meerderheid van deze musea particuliere collecties zijn, in schuren en garages die dreigen te verdwijnen als de eigenaar overlijdt. Er is op niet al te lange termijn behoefte aan een plek waar al deze collecties onderdak kunnen vinden. Het Vrijheidsmuseum had dat kunnen worden, maar ook zonder dat museum is er behoefte aan een depot dat later wellicht de basis voor een museum kan vormen.
Behalve de tastbare objecten die doen herinneren aan de oorlog is er de behoefte aan het doorgeven van de verhalen. Dat zijn de verhalen van verzetsdaden, van de angst voor bombardementen, maar ook de verhalen van de bevrijding en het verhaal van de vrijheid. Een festival zoals About Freedom dat van september tot juni door Nederland trekt, waar mensen hun verhaal van bevrijding vertellen aan hun kleinkinderen, voorziet in de behoefte aan het doorgeven van de herinnering. Steeds meer voorzien digitale monumenten in het delen van verhalen. Het Joods Digitaal Monument is de plaats waar herinneringen aan oudooms en oudtantes omgekomen in de concentratiekampen kunnen worden gedeeld. Het opzetten van een digitaal punt WOII, waarin verhalen van verzet, van leed en overleving kunnen worden gedeeld, zou in die lijn passen.
Tenslotte is er behoefte aan het zien van de sporen van de oorlog in het landschap. De Liberation Route is een succesvol concept om de hoogtepunten van de bevrijding te verbinden. Maar er is ook behoefte aan een diepergaand begrip van het landschap en de sporen van de oorlog. Zoals de opening van de Oversteek, de Nijmeegse brug, een episode in de Operatie Market Garden laat zien, zijn er nu ook rondleidingen in Nijmegen langs de brandhaarden van de bevrijding.
D66 Gelderland is voorstander om de bundeling van initiatieven financieel te ondersteunen. Niet een van boven opgelegd plan maar ondersteuning en bundeling van de energie die er bestaat. Dat kan door bij de Voorjaarsnota van de Provincie Gelderland, in juni 2015, de vrijvallende reservering voor het Museum deels te herbestemmen voor het versterken van de huidige initiatieven. D66 Gelderland vindt het verhaal van oorlog en bevrijding belangrijk om te blijven doorgeven en te ervaren. Gelderland heeft als meest getroffen regio in de Benelux een verhaal te vertellen.
Michiel Scheffer is fractievoorzitter en lijsttrekker voor D66 Gelderland en bestuurslid van de Stichting About Freedom (http://aboutfreedom.nl)
