Hoe de Bijenkorf verdween uit Arnhem

In het weekend van 17/18 augustus werd Arnhem, en met haar de hele Bandstad (van Breda tot Groningen), verrast door de aankondiging van de sluiting van de Bijenkorf. Kort daarna werd dit nieuws gevolgd door de mededeling dat Primark graag de locaties overneemt. Primark heeft overigens dezelfde aandeelhouders als de Bijenkorf. Dit nieuws verdient een analyse.

Luxe: met winst als doel

De keuze van de Bijenkorf om zich te richten op een luxe segment, met slechts zeven winkels (op twee na in de Randstad), is geen keuze uit armoede. De Bijenkorf maakt winst, zo stelt de CEO in zijn mail aan de klanten. Sommige twitteraars stellen zich de vraag of het sociaal verantwoord om klanten in de kou te laten staan of medewerkers te ontslaan. Het is een strategische keuze. Dat betekent dat daar ook een goed sociaal plan bij hoort. De klanten bekijken het maar, want in onze neoliberale economie is niet de klant de koning maar de aandeelhouder. De klant is in deze economie een middel om winst te maken, geen doel.

Falend Grootwinkelbedrijf

Het is natuurlijk jammer voor de consument dat we het in Nederland met twee warenhuizen moeten doen. V&D is al dertig jaar de weg kwijt, en zal het gat dat de Bijenkorf achterlaat niet opvullen. De Bijenkorf schommelt ook al veertig jaar tussen het hogere midden en de luxe. Met wisselend succes overigens. Aan internationaliseren komen beiden al lang niet meer toe. In de jaren negentig zijn Kreymborg en P&C al zwabberend tegen de vangrail gekomen. De Nederlandse grootwinkelbedrijven hebben collectief al veertig jaar de plank misgeslagen en overleven alleen doordat ze hun leveranciers afknijpen.

Europa wordt een pretpark

De keuze van de Bijenkorf om zich te richten op het luxesegment past in een bredere trend van concentratie van winkels en een deel van de Europese economie  op het luxe segment. Dat is de consequentie van de dalende binnenlandse vraag naar goede producten en de opkomende pretpark economie waar Europa een openluchtmuseum voor Aziatische toeristen wordt.

Enkele beelden om dat te onderlijnen. Deze zomer haalde Parijs het aantal van 100 mln hotelovernachtingen. Londen doet het ook al twee jaar niet slecht, en ook Barcelona, Milaan en Rome blijven in trek. De Europese modemarkt is stabiel, maar het zijn de bestedingen van toeristen die net een plusje maken. De Europeanen hebben geen geld. Aziaten hebben dat geld wel, en een kennis in Beijing gaf toe dat ze liever in Parijs dan in haar eigen stad winkelde: meer keus, betere service, lagere prijzen en vooral minder namaak. Je haalt de kosten van de ticket er wel uit. Jammer dat het Openluchtmuseum in Arnhem niet meer door buitenlandse toeristen wordt bezocht. Wil je dus de Bijenkorf behouden, dan zul je dus een plek moet hebben in het internationaal toerisme. Dan hebben we naast het Kroller Moller een tweede pijler nodig (WO2 Toerisme???) en betere hotels.

Made in Arnhem

Parijs wordt een Louis Vuitton stad, en haar holding LVMH neemt nu ook al de Italiaanse industrie op sleeptouw. Overbuurman Hermes en Chanel groeien ook en bouwen zelfs nieuwe ateliers in Pantin. De winnende formule is wel de combinatie van belevingstoerisme, een hoogwaardige (mode)winkelinfrastructuur en het industriële ambachtsschap om de producten te leveren. Italie en Frankrijk hebben die mix. Voor Nederland (Amsterdam en Arnhem) wordt dat 10 jaar hard werken, om die formule te realiseren. Je zou van de Kleefsewaard een hub in een nieuweambachtseconomie moeten maken, maar dan moet je ZZP’ers wel de ruimte geven.

Arnhem heeft de slogan Made in Arnhem. De vraag is of het wegvallen van de Bijenkorf betekent dat deze slogan nu als een tang op een varken slaat. Nee en ja. Nee omdat de Bijenkorf niet de ankersteen was van de mode-identiteit van Arnhem. Ja, omdat er naast de Bijenkorf nog geen kritische massa van winkels en ateliers is ontstaan die de slogan “Made in Arnhem” waar maken. Die strategie is wel ingezet met een project als Organza en nu met een voorstel met de werktitel “Stichting 1096″. Dat laatste project is van groot belang om creativiteit aan maakindustrie te koppelen.

Samenwerking in de binnenstad moet

De volgende vraag is of de Gelderlanders gaan lijden onder het wegvallen van de Bijenkorf in Arnhem. Om te beginnen was het winkelaanbod van de Bijenkorf niet zo bijzonder. In Nijmegen voeren Hoogenboom (herenmode) en David Mulder (tableware) een vergelijkbaar assortiment. In Arnhem blijft de Society Shop en Pollmann. Het wegvallen van een vlaggenschip als de Bijenkorf zal in beide steden vragen om een actiever binnenstadsmanagement, en meer samenwerking tussen onafhankelijke detaillisten. Maar ook zonder het verdwijnen van de Bijenkorf is deze samenwerking dringend nodig, en niet alleen in Arnhem.

Ik ga de sluiting van de Bijenkorf in Arnhem niet in de frame van de Randstad tegen de rest plaatsen. Je hoeft niet naar Amsterdam te gaan om goed luxe te winkelen. Je kunt dan beter naar Dusseldorf (dat is maar 20km verder en veel meer keuze in een klein gebied). Ik ga overigens geen crowdfunding actie beginnen om de Bijenkorf voor Arnhem te behouden.

Aanbevelingen voor beleid:

- Ontwikkel een strategie om internationaal toerisme aan te trekken (tussen Amsterdam en Dusseldorf)  o.a.WO2 Museum

- Versterk samenwerking ontwerpers en maakindustrie, en bevorder kleinschalige ambachtelijk ondernemerschap

- Activeer binnenstadsmanagement en samenwerking van retailers in binnensteden, en bescherm de binnensteden van Arnhem en Nijmegen in het retaillandschap