Krimp en Kansen
De Rekenkamer en de Creuse
Vandaag besprak de Commissie Ruimtelijke Ordening van de Gelderse Staten de thematiek krimp. Dit deden we aan de hand van een rapport van de Rekenkamer Oost-Nederland en een rapport (met goede bijlages) van de PRO-Raad. Om te beginnen is het beeld van krimp wat overtrokken. Mijn vader woont in de Creuse in midden-frankrijk omdat hij daar wel van zijn handelsreizigerspensioen kan rondkomen. Dit departement halveerde inwoneraantal tussen 1911 en 2011. Mijn vader verloor er de gemeenteraadsverkiezingen omdat hij bepleitte twee gemeentes van 200 inwoners samen te laten gaan. In de Creuse betaalt slechts 20% van de inwoners inkomstenbelasting en is de overheid de grootste werkgever. Voorzieningen verschralen, door het geringe inwoneraantal maar ook de dichtheid van 22 inw/km2. Het dichtsbijzijnde ziekenhuis is 90 km, gelukkig is er op 18 km een supermarkt. De gemeente is twee uur per week open. De jazzconcerten van mijn vader zijn de enige culturele gebeurtenissen in het jaar.
Gelderland is geen woestenij
Zo ver komt het in Gelderland niet. Er wonen ruim 2 mln mensen op een vergelijkbare oppervlakte als de Creuse. We hebben er nog grote ondernemingen, universiteiten, hogescholen, de beste ziekenhuizen. De kleinste gemeente heeft ruim 1000 inwoners en een supermarkt heeft iedereen binnen 10km. het aantal inwoners in de Achterhoek, de Stedendriehoek en het Rivierengebied gaat krimpen maar zal nog blijven groeien in de stadsregio. Arnhem en Nijmegen, maar ook Nijkerk en Ermelo of Culemborg en Tiel behoren tot de uitlopers van de Randstad. Je kunt ook eigenlijk met Hospers spreken van een handstad. Tussen de vingers door is het er ook mooi wonen (Veluwe, Achterhoek) en recreeren. Tussen Holland en het Ruhrgebiet is Gelderland: rust, evenwicht en wellust.
Geen kop in het zand
Maar ook al slaat de leegloop niet toe en ontstaan er geen spookdorpen, krimp is een fenomeen dat niet te ontkennen valt en niet ontkent mag worden. Maar het gaat zich vertalen in een groot aantal kleinere trends: vergrijzing, minder kinderen op scholen, krapte op de arbeidsmarkt, minder handen in de zorg, waterleidingen die minder gebruikt worden, leegstand en moeilijk verkoopbare huizen. Zonder regie krijg je verloedering, zonder experimenten stagnatie. Maar zonder overleg tussen gemeentes krijg je verspilling van publieke middelen. Voor gemeentes die gewend waren aan winst op grondexploitatie is het wennen. Sterker nog met een krimpende en vergrijzende bevolking stijgen je lasten en dalen je inkomsten. Laveren tussen bezuinigen en lasten verzwaren wordt de opgave voor gemeentes. Maar je kunt je ook afvragen of de gemeentes de schaal hebben om de krimp op te vangen. Ten Oosten van Nijmegen werken drie krimpende gemeentes (Millingen, Ubbergen en Groesbeek) aan samenvoeging.
Vitaliteit en initiatief
Overheden hebben hun problemen, maar krimp raakt eerst mensen zelf en mensen moeten ook de ruimte hebben om dorpen en steden leefbaar te houden. Niet van bovenover problemen aankaarten en oplossen maar mensen bij elkaar brengen en prioriteiten laten stellen. Welke voorzieningen kunnen door samenvoegen behouden worden. Welke ouderen willen door vrijwilligerswerk leefbare dorpen behouden. Hoe kun je kulturhusen en supermarkt combineren. Maar oog voor particulier initiatief betekent ook oog voor waardeverlies van huis en bedrijven en dus ook kijken naar manieren om mensen in staat te stellen te verkopen en kleiner te gaan wonen. Het is ook van belang om krimp en sloop te combineren. Denk aan het aftoppen van flatgebouwen.
Breed denken en experimenteren
Bij verandering moet je je niet vast laten zetten door dogma’s en vooroordelen. D66 kijkt met een brede blik naar eranderingen. Je moet de krimp niet ontkennen of alleen maar als kans te zien (bij wijze van ontkenning) het is een uitdaging voor burgers, bedrijven en overheid (in die volgorde). Samenwerken kan mooi zijn, maar experimenteren is ook belangrijk zijn. Je kunt door nieuwe activiteiten van daktuinieren tot bed&breakfasts of van zorgboerderijen tot biogasproductie nieuwe activiteiten laten ontstaan. wat dat betreft zouden we moeten kijken of we voor krimpgemeentes kunnen dereguleren. Er wordt ook gesproken over een krimpfonds. D66 ziet niet veel in een fonds voor gemeentes, wel voor een fonds om transformatie van de woningvoorraad mogelijk te maken.
In Groenlo op 18 april is er een Gelders Debat over krimp. Ik ben benieuwd naar de opvattingen en ambities van de deelnemers. Komt U ook?
