Kastanjedal: Ecologische waarden in het geding
Een van mijn lievelingsplekken in Gelderland is de stuwwal tussen Ubbergen en Kleef. Het is er heerlijk wandelen in herfst of winter. In de lente of ’s zomers is het mijn favoriet wielrenparcours, gelijk de muur van Geraardsbergen. De stuwwal levert ook een treurig voorbeeld van een tekortschietend provinciebestuur in een van haar kerntaken: het toezicht houden op de ruimtelijke ordening in het bijzonder de ecologische hoofdstructuur. Een prachtige plek in de stuwwal is het Kastanjedal, een spreng (bron en beek) in het midden van de stuwwal ten westen van het dorp Beek. Dit filmpje laat in woorden de ontwikkelingen rond het Kastanjedal zien:
Dankzij inbreng van Evert Ruiten (D66 Raadslid in Ubbergen) en Govert Jansen (voorzitter van de verkiezingscommissie voor D66 Ubbergen), heb ik het volgende beeld gekregen. De gemeente Ubbergen heeft samen met een paar marktpartijen een plan ontwikkeld voor de bebouwing van “De Geest”, in de nabijheid van het Kastanjedal.
Het Kastanjedal maakt weer deel uit van het landgoed De Heerlijkheid Beek, eigendom van het Geldersch Landschap. Aangezien voor de realisering van een deel van het plan voor De Geest de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) een belemmering zou kunnen opleveren, heeft de gemeente Ubbergen de provincie gevraagd de grens van de ecologische hoofdstructuur ter plaatse te corrigeren. Gedeputeerde Staten (GS) hebben in een voorstel tot wijziging van het streekplan (van 2005) in casu de herbegrenzing van de EHS. Dit is gedaan zonder enig onderzoek, inwinnen van informatie of overleg met de eigenaren van het terrein waarvoor de correctie zou plaatshebben (ondermeer het Geldersch Landschap), het verzoek van de gemeente Ubbergen ingewilligd. Het bewaken van de EHS is een kerntaak van de Provincie, en de grenzen van de EHS zijn eigen heilig.
Door onderzoek van de Stichting tot Behoud van Monument en Landschap in de gemeente Ubbergen werd allengs duidelijk wat er aan de hand was en dat er een veel groter gedeelte uit de EHS dreigde te worden gehaald dan nodig was voor de ontwikkeling van het plan. De Stichting heeft een zienswijze ingediend en kreeg daarop in eerste aanleg van GS te horen dat de stichting zich ten onrechte zorgen maakte omdat het Kastanjedal “in volle omvang onderdeel zou blijven van de EHS”. Later hebben GS ontdekt dat dit niet klopte en aan de stichting excuses gemaakt voor de onjuiste informatie. Maar GS hebben verder geen enkele consequentie aan dit euvel verbonden.
Bewoners hebben vervolgens ingesproken in de commissievergadering van Provinciale Staten, onder meer met de boodschap dat de stelling van GS, dat er geen bijzonder belang de aantasting van de EHS rechtvaardigt. Onvermeld, maar wel relevant, bleef het feit dat de Gemeente Ubbergen de planwinst van de herontwikkeling van de Geest nodig heeft om de dorpsschool in Leuth te renoveren (dixit PvdA wethouder Leidy v.d. Aalst, en dat de PvdA vasthoudt aan gemengd koop/sociale huur waardoor de dichtheid en hoogte omhoog moet). De Stichting heeft bij die gelegenheid een rapport overgelegd met een inventarisatie van de ecologische waarden van het gebied. Daarmee is aangetoond dat er wel degelijk bijzondere waarden in het geding waren en alleen daarmee al de wankele grondslag voor het van de PS gevraagde besluit aantonend. Ook was er een brief van de Ministeries van LNV en VROM, waarin de provincie werd verweten dat zij zich met betrekking tot een aantal onderdelen van de correctie van de EHS begrenzing zich niet gehouden had aan de regels van VROM en LNV en aan de eigen regels. Ondanks het voorgaande hebben PS met één stem meerderheid besloten de EHS begrenzing aan te passen conform het voorstel van GS.
Hoewel er sprake was van een reeks van concrete en heldere besluiten, werd daaraan bovendien toegevoegd (zoals dat inmiddels al bestendig gebruik was ten aanzien van streekplannen) dat het besluit geen enkele concrete beleidsbeslissing bevatte, zodat de weg naar de Raad van State naar aanleiding van het besluit van PS was afgesloten. Tegen het ontwerp bestemmingsplan voor De Geest zijn bijna 200 bezwaren ingediend, waarin de hele procedure over de herziening van de EHS begrenzing ter plaatse zwaar wordt bekritiseerd.Bovendien heeft de gemeente Ubbergen enkele procedurele fouten gemaakt, zodat de ter inzage legging van het plan opnieuw moet gebeuren.
D66 heeft in de gemeenteraadsverkiezingen van het Kastanjedal een speerpunt in de campagne gemaakt. D66 kwam met ruim 10% stemmen met en zetel terug in de raad na acht jaar afwezigheid. Onder druk van de D66 Campagne heeft de combinatie PvdA/GroenLinks toegezegd dat nog eens kritisch naar het plan gekeken zal worden en dat meer respectvol met de waarden van de stuwwal en in het bijzonder met die van het Kastanjedal zal worden omgegaan. Inmiddels wordt overleg gevoerd met de markpartijen betrokken bij het plan, de gemeente Ubbergen, de Stichting, de GMF en het Geldersch Landschap om te komen tot een meer aanvaardbaar plan, waarbij ook vanwege deze organisaties is bedongen dat de gemeente zich zal inspannen om het gedeelte dat niet nodig is voor het plan De Geest weer terug in de EHS zal worden gebracht.
Kortom: dit is inderdaad een schoolvoorbeeld van slechte besluitvorming, gebrek aan transparantie van de Provincie Gelderland en politieke lafheid van de Provinciale Staten (overigens op instigatie van een evenzo weinig transparant gemeentebestuur van Ubbergen). Toezicht op bestemmingsplannen en in het bijzonder de ecologische hoofdstructuur is en kerntaak van de Provincie en moet stevig uitgevoerd blijven. De toezichtstaak is een van de bestaansgronden van de provincie en het democratisch mandaat van de provinciale staten geeft een wezenlijk democratische legitimiteit aan dit toezicht. Een van de conclusies van Klaartje Peters in “De Provincie: Het Opgeblazen Bestuur” is dat de provincie haar toezichtstaken serieus moet opvatten.
Dat betekent ook voldoende afstand tussen provincie en gemeente en al helemaal het verbieden van dubbele mandaten (een wethouder uit Brummen is Statenlid net als de gemeentesecretaris van Heumen, de Burgemeester van Millingen, enkele raadsleden en meer dan tien gemeente-ambtenaren). Bij D66 is dat verboden. Daar zouden andere partijen een voorbeeld aan kunnen nemen.
