EU of Vrijhandelszone

Ik heb er eerder deze week al over geschreven maar er is de nodige verwarring op de sociale media over vrijhandel en interne markt. Ik ben afgestudeerd sociaal geograaf met afstudeervakken in internationale economie, gepromoveerd op Globalisering van de Kledingindustrie (750 afdrukken, zeldzaam alleen tweede hands te vinden). Ik ben een dag in de week docent internationale economie aan de Hogeschool Kleve. In de jaren negentig was ik lobbyist Europese Zaken en Internationale Handel voor de Nederlandse Textiel en Kledingindustrie. Van 1990 tot 2010 heb ik een tiental publicaties en rapporten over internationalisering geschreven. Goed nu weer met twee benen op aarde: in de internationale handel kennen we drie realiteiten.

Vrijhandelszone

Vrijhandelszones: dat zijn overeenkomsten tussen twee (groepen) landen die stellen dat er geen of lagere invoerrechten worden geheven over producten van oorsprong uit het andere land. Dat woord oorsprong is van belang want je wilt dat het product echt in het partner land wordt gemaakt. Er kunnen producten van vrijhandelsakkoorden worden uitgesloten. Vaak zijn landbouwproducten uitgesloten. Voorbeeld de EU heeft een vrijhandelsakkoord met Mexico, maar een spijkerbroek vervaardigd in Mexico uit US Doek valt er niet onder. In een vrijhandelsakkoord kunnen nog meer bepalingen worden opgenomen over technische voorschriften.

Douane-Unie

Douane-Unie: Bij een douane unie is er sprake van vrij verkeer van goederen die van herkomst uit een van de twee verdragspartijen. Maar om een douane-unie te kunnen hebben moeten beide landen vergelijkbare invoerrechten hebben ten aanzien van producten of grondstoffen uit derde landen.  De EU heeft alleen een Douane Unie met Turkije. dat betekent dat een spijkerbroek vervaardigd in Turkije uit doek uit China vrij van invoerrechten binnen komt.

Interne Markt

Bij een Interne Markt komen er naast afschaffen van handelsbeperkingen ook de harmonisatie en dan de uniformering van marktregels. Die marktregels kunnen te maken hebben met veiligheidseisen en gezondheidsrisico’s van producten, maar het kan ook gaan om het vermijden van concurrentievervalsing. Dus er kunnen ook eisen worden gesteld aan milieuvervuiling, watergebruik energiekosten, gelijke beloning van mannen en vrouwen. De 28 lidstaten vormen een interne markt en Zwitserland, IJsland en Noorwegen zijn ook lid van de Interne markt.

EU Pionier in Vrijhandelsverdagen

De Europese Unie heeft van alle landen ter wereld veruit de meeste akkoorden, zowel douane-unies, vrijhandelsakkoorden, associatieakkoorden met asymmetrische vrijhandel (met ontwikkelingslanden die naar de EU mogen exporteren). In totaal gaat het om 31 akkoorden met 52 landen waar vrijhandel mee is. Daarnaast hebben bijna 80 ontwikkelingslanden gunstige voorwaarden in de EU. De EU heeft zoveel ervaring met onderhandelen en opstellen van akkoorden dat andere landen ze overnemen. Zo lijkt het vrijhandelsakkoord tussen China – IJsland als twee druppels water op een EU akkoord, zelfs kwa lettertype (knippen en plakken) alleen de bijlages laten zien dat het akkoord weinig voorstelt.

Externe werking van interne markt

Een interne markt brengt mee dat je veel regelgeving hebt op het gebied van benaming van wijn tot veiligheid van werkkleding, van normen voor motorhelmen tot verpakking van babyvoeding. Elk land heeft zulke normen, alleen de EU heeft een stel normen voor 28 landen. Landen die naar de EU willen exporteren moeten ook deze normen adopteren. Beschermende kleding uit Thailand moet in de EU aan onze veiligheidsnormen voldoen. het voelden aan die normen en het handhaven van die normen is vaak opgenomen in samenwerkingsakkoorden. Het effect is dat de meeste landen in de wereld de productnormen van de EU volgen, anders kom je er Europa niet mee in. Amerika mag een financiële grootmacht zijn, Europa is een juridische grootmacht met impact tot in China. Dat betekent dat Europese producten vrijwel geen beperkingen tegen komen, alleen Poetin zoekt af en toe naar een rotte peer om een exporterend land politiek te treffen. De kern is de Europese regels van de interne markt zijn wereldwijd de standaard.

Samenwerking: ambtenaren nodig

Een vrijhandelsakkoord kun je nog wel met weinig ambtenaren onderhandelen, vooral als je het model van de EU overneemt. Veel landen, zoals Zwitserland kunnen buiten de EU blijven omdat ze eigenlijk de EU regels en verdragen copy-pasten. Overigens heeft Nederland al lang geen ambtenaren meer die kunnen onderhandelen. De EU ambtenaren zijn daar echt de eredivisie in. Ik heb ooit geborreld met Ouzbeekse onderhandelaars. Die kwamen onvoorbereid naar Brussel (ze hadden immers geen bibliotheek met de EU publicaties in Tashkent. onderhandelen ging over ingangsdatum en overgangstermijnen, en het menu bij de officiele ondertekening. voor de rest was het knippen en plakken. de EU heeft ongeveer 800 onderhandelaars. Nederland heeft er 15, maar die  brengen het Nederlands standpunt bij de 800 EU ambtenaren in.

Bij een interne markt komt wel wat meer kijken. De EG heeft dat tot 1985 geprobeerd te bereiken met onderhandelingen tussen de 9 lidstaten. Geen beginnen aan, telkens weer een veto over de kromming van de banaan (halszaak voor Duitsland), het % cacao in chocola (lekkernij van de Belgen). dat werd of een slakkengang maar al snel package deals waar ieder een beetje zijn zin kreeg. De interne markt kreeg pas vorm toen vanaf 1985 de Europese commissie meer bevoegdheden kreeg en meer ambtenaren die het initiatief namen. Een interne markt regel je niet in verdragen, daar hoort een stevig ambtelijk apparaat bij. In 1995 had de EU ongeveer 10000 ambtenaren in dienst (vergelijkbaar met een Haags Ministerie). Nu hebben Noorwegen en Zwitserland niet zoveel ambtenaren. dat klopt, maar die hoeven alleen maar de EU regels te knippen en te plakken.

Nederland uit de EU?

Als mensen roepen dat Nederland uit de EU kan stappen, dan kan dat voorzover je de EU regels blijft volgen. Ik zie niet wat het voordeel is want de regels blijven van kracht, alleen ben je niet meer betrokken bij hun totstandkoming. Je mag het gewoon knippen en inplakken in je eigen wetgeving.

Ook de verdragen met derde landen blijven staan. Maar zodra de EU de verdragen met andere landen gaat heronderhandelen dan moet je aan de bak. De EU gaat natuurlijk wel voor en daarna komt Nederland pas. Als we eigen regels voor allerlei producten gaan stellen dan komen we twee problemen tegen: we jagen onze bedrijven op kosten want ze moeten aan twee sets regels voldoen, een voor de EU en een voor Nederland. Omdat dat lastig is, zullen ze kiezen voor de strengste van de twee. Dat doen Noorwegen en Zwitserland ook. Dat kost overigens wel wat. Consumentenproducten zijn in die landen 5-10% duurder dan in Nederland.

Vrijheid kost wat, zelfs nep-vrijheid. Ik ga even gokken maar uit de EU stappen en zelf weer marktmeester worden zal ongeveer 1000 ambtenaren vergen. Die moeten we eerst opleiden, ook al zullen er eerst 400 ambtenaren Nederlandse ambtenaren bij de EU ontslagen worden, misschien kunnen die het. maar stel dat onze producten 1% duurder worden dan kost dat al snel 2 Mld BNP. Ja vrijheid kost wat.

EU: maak er het beste van

Kortom NL kan uit de EU stappen, maar het heeft alleen economisch zin als die EU naast ons blijft bestaan (beetje hypocriet) en we er een Zwitsers/Noors vrijhandelsakkoord mee sluiten. Dat betekent dat we nog steeds alle regels van de interne markt moeten toepassen, dat de grenzen open blijven, alleen hebben we er geen invloed op. Om dan het Noors/Zwitsers economisch niveau te bereiken moeten we wel een tandje bijzetten. Noorwegen kunnen we niet worden (bij gebrek aan olie). Om Zwitserland te worden moeten we veel zwaarder op onderwijs en innovatie inzetten; en daar hebben we ook immigratie van kenniswerkers voor nodig. Net als Zwitserland moeten we zwaar inzetten op duurzame energie en landbouw. Voor een D66′er een droom, want dan worden we een D66-enclave in Europa. Maar zo zal het niet lopen. Want Wilders heeft onderwijs en duurzaamheid niet hoog op de agenda staan. Mijn conclusie EU maak er het beste van.