Vier de vrijheid, elke dag na 1813

Zaterdagavond, 30 november, mocht ik met mijn vrouw, dochters, schoonzusje en nichtje bij het Concert in Scheveningen ter ere  van 200 Koninkrijk zijn. We mochten er bij zijn omdat ze afstammen van de gebroeders van Hogendorp. Over deze broers is recentelijk een uitstekende biografie geschreven door Edwin van Meerkerk van de Radboud Universiteit. Nu kunnen mij dochters niet van twee broers afstammen. Klopt: ze zijn de negende generatie na Dirk van Hogendorp. Dirk, gedreven door de idealen van de verlichting en het aanzien van onrecht had tot twee maal toe voor Napoleon gekozen. Hij moest na de slag bij Napoleon emigereren naar Brazilie.

Grondleggers van Natie en Grondwet

De straatnamen (van Barneveld tot Doetinchem) zijn naar zijn broer Gijsbert Karel genoemd. GK was de auteur van de eerste Nederlandse grondwet, maar is ten onrechte geportretteerd als reactionair. Ook hij was een kind van de verlichting (de broers hadden zowaar les van Immanuel Kant in Koningsbergen), en hij heeft de principes van Montesquieu in de Nederlandse grondwetten gebracht. Thomas von der Dunk stelt terecht in de Volkskrant dat het vieren van 1813, een beperkte voorstelling van zaken. Lodewijk Napoleon legde in 1806 de basis voor het Koninkrijk, en de Bataafse patrioten de basis van de grondwet en de rechtstaat.

Een Land geboren uit Verdragen

Erger dan de keuze voor een verkeerde herdenking (het is best spectaculair zo’n landing in Scheveningen) is de slordige omgang met de verworvenheden van de periode 1795-1815. Zo is het bijzonder slordig van Joost Taverne (VVD-Kamerlid) om de rechter het recht te ontzeggen om wetten en uitvoering van de wetten te toetsen aan Internationale verdragen. Nederland heeft zijn soevereiniteit te danken aan het Vredesverdrag naar aanleiding van het Congres van Wenen in 1815, bestendigd door het verdrag van Londen (1839)  en Yalta (1945). Een politicus van een land dat geboren uit verdragen, legt de verdragen terzijde. Dat is juist het miskennen van de bron van soevereiniteit. Een land dat geen verdragen erkent, kan ook andere landen niet afdwingen verdragen na te leven. Zelfmoord voor een handelsnatie zonder militaire macht en enkel een grote mond.

De Verlichting en de Scheiding der Machten

Het verbod op het toetsen van de uitvoering van wetten aan internationale verdragen maakt van verdragen niet alleen een dode letter, het tast ook de onafhankelijkheid van de rechter aan. De scheiding der machten is een van de verwordenheden van de verlichting (waar ook rechts Nederland zich beroept). De gedachte van de onafhankelijkheid van de rechter is niet ingegeven door de gedachte dat rechters boven de democratie staan, maar dat ze de rechtstaat bewaken. Daarmee beschermen ze de burger (strafrechtelijk, bestuursrechtelijk, civiel rechtelijk) tegen de willekeur van het bestuur en de politiek. De rechter moet de burger kunnen beschermen tegen een toevallige en tijdelijke parlementaire meerderheid.

Verfassungschaos

Het principe van een democratie is de georganiseerde tegenmacht. Dat is in Nederland de democratische pluriformiteit, de vrijheid van meningsuiting, de directe werking van de wet en de onafhankelijke rechtspraak. Wie dit alles ondergeschikt maakt aan alleen het parlement, legt een hele hoge lat voor de juridische kwaliteit en consistentie van het parlement. Dat is te veel gevraagd. Als een regering het parlement in de tang houdt, krijg je regeren per decreet. Als de rechter noch aan de grondwet noch aan verdragen mag toetsen komt het door Sebastian Haffner verfoeide “Verfassingschaos” om de hoek kijken. Dan is de burger machteloos, want meteen naar het Hof in Luxemburg of Straatsburg moeten gaan is buitengewoon kostbaar en tijdrovend.

Thierry Baudet de nep-doctor en nep-jurist uit Leiden doet er in de NRC  nog een schepje bovenop en betwist de democratische legitimiteit van verdragen. Het product van diplomaten stelt hij. Faout~: de meeste verdragen ontstaan op basis van een parlementair mandaat en worden door parlementen geratificeerd. Ook rechters noemt hij een niet democratisch gekozen minderheid. Dat is helemaal merkwaardig: dat is stellen dat de Politie geen bekeuringen mag uitdelen, artsen geen medische verrichtingen mogen uitvoeren en notarissen geen testamenten mogen opstellen. Het wordt nog druk in de Tweede Kamer, als Baudet geen onderscheid weet te maken tussen de wetgevende rol van het parlement in algemene zin en het beschikken van rechters, politieagenten, medici en notarissen binnen de grens van wetten en verdragen.

Grondwettelijke chaos is het laatste wat we willen. Een partij die de basis heeft gelegd voor de grondwetten van 1813 en 1848 zou wat zorgvuldiger mogen zijn. Nederland heeft al tweehonderd jaar een scheiding van machten. Ik zie niet welk probleem zo dwingend is in 2013 om dit met Taverne bij het oude glas weg te zetten. We vieren niet voor niets 200 jaar Koninkrijk.