D66 Partij of Beweging

Jan Bert Vroege heeft een blog geschreven met de vraag of D66 een partij moet zijn of een bredere meer open beweging. Dank voor je opening Jan-Bert. De vraag is zo oud als Lenin, en binnen D66 een debat dat van 1967 tot 1974 gespeeld heeft. Daarna is de discussie weer opgekomen met de invoering van het lokaal lidmaatschap einde jaren negentig. In Nederland zou de opzet van een politieke beweging een revolutie zijn. Er zijn landen die alleen maar bewegingspartijen hebben en geen leden bijvoorbeeld de Democraten en Republikeinen in de Verenigde Staten.

Democrats of Democraten66

De laatste jaren is het accent van D66 sterk gelegd op de opbouw van de vereniging. Daardoor is de partij ook van 8000 tot bijna 24000 leden gegroeid. Daarbij is de organisatiegraad hoog: ongeveer 15% van de leden is ook actief, dat halen Amnesty International, de KRO, de woningbouwverenigingen niet.  In algemene termen is het spreken over een beweging makkelijk. Als het concreet wordt lijkt het me moeilijker. Even enkele dilemma’s:

Dilemma’s van een partij/beweging

Bijeenkomsten. Op dit moment zijn de meeste bijeenkomsten afgestemd op leden, zowel in vorm als inhoud. Leden houden van debat, liefhebber houden meer van amusement. Leden willen graag met elkaar spreken, maar sympathisanten moet je misschien opvangen met gastheren/vrouwen – daar heb je vrijwilligers voor nodig. Verder aub geen jargon, geen incrowds en geen gedonder. En hoe organiseer je partijcongressen voor 6000 mensen?

Fracties. D66 heeft een traditie van openbare fractievergaderingen. Dat is lokaal een groot goed, en het werkt omdat de meeste fracties een klein aantal nieuwkomers goed kan opvangen, als het aantal sympathisanten te groot is en te wisselend dan kan de kwaliteit van het raadswerk onder druk komen te staan. Vaak zijn raadsleden zaterdagamateurs en je wilt ook wel eens in kleine kring je twijfels delen en elkaar bijstaan of ondersteunen.

Politieke Programma’s: De kracht van een politieke partij zit in het integraal afwegen van belangen binnen een gemeenschappelijk denkkader (ideologie). Dat is wel een leerschool, en zoals de JD’ ers laten zien is dat hard (samen)werken. Ook werken aan politieke programma’s vraagt om een goed intern debat, daar kan ruimte voor iedereen zijn, maar je wilt ook soms samenhangend en vasthoudend blijven.

Functies: Een belangrijke functie van partijen is de rekrutering van mensen voor het openbaar bestuur. Er is vaak bezwaar tegen de ijzeren grip van politieke partijen op politieke functies. Daar staat tegenover dat de drempel van lidmaatschap niet zo hoog. Ook wordt vaak gezegd dat bij het vervullen van functies de herkenbaarheid en betrouwbaarheid van D66 in het geding is. Daarom investeren we veel in scouting en coaching. Tenslotte als slechts 25 tot 30% van de leden deelneemt aan interne stemmingen, betwijfel ik het animo bij niet-leden.

Geld: Een groot aantal financiële voordelen van partijen zijn gekoppeld aan lidmaatschap. Daarmee levert het lidmaatschap ook financiële zekerheid en continuïteit op. Als je ook meer ruimte voor sympathisanten krijgt, dan zou di financiële basis zwakker worden en moet je veel meer inzet plegen op werven van geld en commerciële activiteiten.

Let op de incrowd

Een beweging zou wel eens ertoe leiden dat de gekozen politici zich verschansen in de bestuurdersvereniging, om onder “professionals” te delen. Activiteiten van talentscouting zouden dan beperkt worden tot de bestuurdersvereniging en je zou ook nog eens kunnen hebben dat een deel van het werk aan programma’s naar de BV verhuisd. Het zou ook ertoe kunnen leiden dat het principe van one woman one vote ondergraaft wordt. De amerikaanse politieke partijen zijn veel opener dan de Nederlandse (denk aan de primaries), maar uiteindelijk is het een kliek in Washington die de inhoudelijke koers bepaalt.

Ik zal eerlijk zijn naar Jan-Bert, kom met een goed plan en we organiseren er en debat over. Ondertussen werk ik liever aan D66 als merk, als politieke partij en als politieke vereniging. We hebben genoeg te doen aan opvangen van nieuwe leden en begeleiden van talent. Dat moet eerst bestendigd worden voordat we de volgende stap zetten.